Beschouwend: Stand van zaken Investigative Genetic Genealogy. Voor en tegenargumenten. Hoe om te gaan met succes en privacy.
Aaron Homer is een journalist van het onderzoeksplatform Grunge in New York. Hij schrijft veel true crimeverhalen, waarbij hij speciale aandacht heeft voor cold cases. Op het platform heeft hij een beschouwing geschreven over het gebruik van genetische genealogie bij cold cases en vroeg zich af hoeveel zaken er eigenlijk inmiddels zijn opgelost met deze methode. Homer beschrijft dat in 1958 onderzoekers James Watson en Francis Crick de basisstructuur met dubbele helix van het DNA-molecuul ontdekten, waardoor ons begrip van genetica voor altijd veranderde (bron: National Library of Medicine). Bovendien maakte deze ontdekking de weg vrij voor vooruitgang in DNA-technologie, die heeft geleid tot zaken als DNA-testen op commerciële basis en het gebruik van DNA in forensisch onderzoek: Het oplossen van misdaad door het op een plaats delict gevonden DNA te matchen met het DNA van een verdachte.
In de afgelopen jaren zijn die twee technologieën bij wijze van spreken samengevoegd, waardoor de politie een nieuwe methode heeft om misdaden op te lossen. Dit gebeurt niet door een verdachte direct te identificeren via zijn of haar eigen DNA, maar door via DNA-analyse mensen te identificeren die mogelijk familie zijn van een verdachte. "De kracht van dit nieuwe verband tussen genetische genealogie en opsporing heeft een van de grootste, zo niet de grootste, misdaad-bestrijdende doorbraken in decennia ontsloten", merkt genealoog CeCe Moore op via het Forensic Technology Center of Excellence.
Sinds september 2022 heeft deze onderzoeksmethode geleid tot de oplossing van enkele honderden strafzaken die ooit als een cold case werden beschouwd (bron: Phys.org). Volgens Genealogy Explained zijn er twee methoden die de politie kan gebruiken om een criminele verdachte te identificeren door middel van DNA. Degene die we allemaal het meest kennen, en die ongetwijfeld tot één persconferentie per week zal leiden, is de meest directe. In wezen laat een criminele verdachte iets achter dat zijn DNA bevat, bijvoorbeeld een druppel bloed. Dat monster wordt vergeleken met een monster van een mogelijke verdachte - misschien heeft de politietoestemming gekregen om een monster te verkrijgen door bijvoorbeeld iets uit hun afval te halen. Als het DNA een match is, hebben justitie en politie hun verdachte.
De tweede methode is meer indirect. De autoriteiten nemen een DNA-monster van een plaats delict en vergelijken het vervolgens met de miljoenen monsters in een landelijke database van criminele genetica - het Combined DNA Index System of CODIS - en met die van personen wiens DNA in commerciële databanken zitten en wiens profielen zijn geüpload naar een database genaamd GEDmatch. Het onderzoeksteam zal dit vervolgens gebruiken om mensen te matchen die mogelijk genetisch dicht bij de verdachte staan - broers en zussen, ouders, neven, enzovoort. (Simpel uitgelegd, waarbij aanzienlijke wetenschappelijke, procedurele en juridische nuances weg zijn gelaten)
Misschien wel de meest spraakmakende misdaad die werd opgelost door middel van forensische genealogie is die van Joseph James DeAngelo Jr., ook wel bekend als de 'Golden State Killer'. Zoals de Australia Broadcasting Corporation meldt, vermoedden de justitie en politie dat één man verantwoordelijk was voor 13 moorden en minstens 50 aanrandingen, die teruggaan tot de jaren zeventig. Toch ontsnapte hij tientallen jaren aan zijn aanhouding, totdat forensische genealogie een rol ging spelen.
In 2018 gebruikten de justitie en politie genetisch materiaal dat was verkregen van plaatsen delict uit de jaren 70 en 80 en vergeleken dit met monsters in een database die bekend staat als GEDmatch. Die database bleek de DNA-profielen te bevatten van ongeveer 20 verwanten van de verdachte. Vervolgens vergeleken justitie en politie de informatie met de tactische aanwijzingen en wat werd vermoed over de Golden State Killer. Ondertussen bemachtigden ze heimelijk een DNA-monster van Joseph Dames DeAngelo Jr. Toen het overeenkwam, werden tientallen jaren oude cold cases opgelost en was het groot nationaal nieuws. Wat betreft DeAngelo, hij werd schuldig bevonden en veroordeeld tot levenslang in de gevangenis zonder de mogelijkheid van voorwaardelijke vrijlating.
"Golden State Killer" James DeAngelo Jr. was misschien niet de eerste persoon die dankzij forensische genealogie in verband werd gebracht met een misdaad (of een reeks misdaden) en hij zal ook niet de laatste zijn. Twee weken eerder kondigden de autoriteiten een doorbraak aan in een tientallen jaren oude cold case dankzij forensische genealogie, hoewel in dit geval de dader ongrijpbaar blijft. Justitie en politie kondigden in april 2018 aan dat ze de identiteit wisten te achterhalen van een onbekend gebleven slachtoffer. In 1981 werd het gewurgde lichaam van een jonge vrouw gevonden langs de kant van een weg in Ohio in de Verenigde Staten (bron: DNA Doe Project). Decennialang stond ze alleen bekend als "Buckskin Girl", maar in 2018 konden de autoriteiten - dankzij forensische genealogie die het slachtoffer aan een bekend familielid koppelde - haar identificeren als Marcia L. King. Hoewel ze is geïdentificeerd, is tot op heden de moord nog steeds onopgelost (bron: Cincinnati Enquirer).
Je zou in de verleiding kunnen komen om te concluderen dat forensische genealogie een wetenschappelijke zegen is die links en rechts de deur zal openen voor het oplossen van misdaden. Het is echter niet zo eenvoudig - om verschillende redenen. Een rapport uit 2022 van het Forensic Technology Center of Excellence is vanaf het begin vrij duidelijk dat het proces beperkt is. "Het doorzoeken van DNA-profielen in het Combined DNA Index System (CODIS) van het Federal Bureau of Investigation (FBI) is een cruciale eerste stap in de richting van het vinden van aanwijzingen - maar deze zoekopdrachten leveren niet altijd overeenkomsten op", merkt het rapport op.
Phys.org merkt op dat, zelfs als het proces werkt, het tijdrovend kan zijn. Het kan een jaar of langer duren voordat het proces een resultaat oplevert - als het al resultaat oplevert - en in sommige gevallen kunnen autoriteiten opgeven of zonder financiering komen te zitten. Desalniettemin is genetisch genealoog Colleen Fitzpatrick optimistisch over het feit dat deze technologie steeds wijdverspreider wordt en nuttiger wordt bij opsporingsonderzoeken: "Ik denk dat het in de nabije toekomst het bewijs zal zijn dat de uitkomst van de zaak zal bepalen."
Wanneer opsporingsdiensten DNA-informatie gebruiken van personen die via een commercieel bedrijf een DNA-test van voorouders hebben ondergaan, betekent dit dat de persoonlijke DNA-informatie van individuen wordt onderzocht en gebruikt om misdaden op te lossen. Jurist Vera Eidelman van de American Civil Liberties Union (ACLU) voelt er niets voor. "Door ons DNA in te dienen voor testen, geven we gegevens weg die niet alleen onze eigen fysieke en mentale gezondheidskenmerken blootleggen, maar ook die van onze ouders, onze grootouders en zoals in het geval van seriemoordenaar Joseph James DeAngelo, ook toekomstige familieleden die nog niet geboren zijn."
Officieel moeten opsporingsinstanties rechterlijke toestemming moeten hebben voordat ze deze databases kunnen doorzoeken. Verder is het beleid van commerciële DNA-bedrijven met betrekking tot deze kwestie dat gebruikers ervoor kunnen kiezen dat opsporingsinstanties hun DNA niet mogen gebruiken, terwijl andere databases het alleen verstrekken als er een bevel of dagvaarding is. Onofficieel waren de regels in ten minste één geval - dat van de Golden State Killer - nogal krom. Er was namelijk geen bevelschrift, want de politie gebruikte een nepprofiel. Daarbij komt ook dat in die tijd FamilyTreeDNA de gebruikers niet eens mededeelde dat opsporingsinstanties deze informatie mogelijk in onderzoeken zouden kunnen gebruiken.
"We zouden toegang moeten hebben van de voordelen van technologische vooruitgang zonder dat we onze rechten en privacy opgeven", merkt Vera Eidelman van de American Civil Liberties Union (ACLU) op.
In Nederland heeft de minister van Justitie en Veiligheid het Openbaar Ministerie gevraagd naar de juridische mogelijkheden in Nederland. Verder heeft het departement aangegeven geen verdere investeringen te doen in mensen, middelen en geld als het gaat om de aanpak van cold cases en vermiste personen, waardoor justitie en politie niet of nauwelijks aan kunnen haken bij de snelle ontwikkelingen op forensisch gebied. Ook loopt Nederland achter op het kennisniveau en kennisdeling bij de aanpak van cold cases en vermiste personen.
Bekijk het mediabericht
Lees het wetenschappelijk rapport 2022 over forensische genetische genealogie
Bekijk website ACLU
