Belgie raakt in een stroomversnelling bij de aanpak van cold cases en vermiste personen. Een inkijkje in Belgisch cold caseland.
Journalisten Caroline Vandenreyt en Philip Pergens van het Belgische medium Hart van Limburg / Mediahuis besteedden een artikel over de ontwikkelingen van cold cases in België. Het Belgisch Limburgse parket schakelt vanaf nu een forensisch expert in om te helpen bij moorden, diefstallen, verkrachting en onopgehelderde zaken. Lore George krijgt een vaste stek in Hasselt en moet magistraten en politie tippen welke onderzoeken naar een dader kunnen leiden. Lore George - “zoals Clooney” - stelt zich aan voor, de allereerste forensische adviseur bij het Limburgse parket. Hoe dat voelt om autopsies te doen, krijgt de 36-jarige West-Vlaamse meestal te horen als ze haar job moet uitleggen. “Dat is iemand anders, moet ik dan zeggen”, lacht ze. Alhoewel George eigenlijk een beetje hetzelfde doet. Ze zet niet het mes in mensen, maar wel in dossiers van moord, verkrachting, terrorisme, diefstal. Met de bedoeling om onderzoekers en magistraten te helpen om de zaak op te lossen. Met raad over welke sporen onderzocht moeten worden, of nieuw DNA-onderzoek zin heeft, hoe belangrijke haren of vezels niet verloren gaan.
Waarom wordt iemand forensisch onderzoeker? Veel gekeken naar CSI, de Amerikaanse serie over misdaadanalisten?
“Eigenlijk wel (lacht). Toen ik in het middelbaar zat, was die heel populair. Maar aanvankelijk zou ik toch die richting niet uitgaan, ik zou gewoon in Gent gaan studeren. Maar op de allerlaatste dag vóór mijn inschrijving zag ik dat er een opleiding forensisch onderzoek in Amsterdam werd opgestart. Ik heb meteen een mail gestuurd. En opeens moest ik een motivatiebrief sturen, waarom ik er zeker bij wilde zijn…”
Heeft u in die brief vermeld dat u zo gepassioneerd was door de CSI-reeksen?
“Vermoedelijk niet, want dat was niet cool. Ik herinner me wel nog dat ik de enige Belg was, ik ben zelfs eerst nog persoonlijk naar Amsterdam moeten gaan om te bewijzen dat ik Nederlands sprak. Want dat kon niet via de telefoon.”
Wat is zo’n opleiding tot CSI’er, crime scene investigator?
“Dat was heel praktisch, je wordt echt opgeleid tot forensisch onderzoeker. Van iemand die op plaatsen-delict het onderzoek kan doen tot in het labo. Met chemie, biologie, ballistiek,… Mijn stages heb ik wel in Brussel gedaan, omdat ik die link met België wilde behouden. Zo heb ik zelfs mogen meewerken bij het DVI - het Disaster Victim Identification-team dat in ons land vermiste personen helpt opsporen. Ik ben een paar keer mee gaan zoeken naar slachtoffers, maar er is in die tijd geen dossier geweest waarin iemand gevonden of geïdentificeerd werd.”
U heeft daarna ook nog gestudeerd in Lausanne?
“Na mijn bachelor in Amsterdam had ik het gevoel dat ik nog verder wilde gaan. Ik ben gewoon universiteiten in Europa gaan aanschrijven en zo is het Lausanne geworden: ze hadden daar al jaren ervaring en tegelijkertijd was het in het Frans, wat ik wel een troef vond voor België. In Amsterdam was het allemaal heel praktisch op het terrein. In Lausanne werd er veel meer gefocust op interpretatie van sporen en identificatie. Wat er achteraf gebeurt, nadat het bewijs verzameld is.”
In 2014 bent u bij uw huidige stek terechtgekomen: het paradepaardje van de Belgische forensische onderzoeken, het Nationaal Instituut voor Criminologie en Criminalistiek?
“Als forensisch adviseur. We werken daar met een tiental mensen. Vier adviseurs die alle soorten dossiers doen, dus zowel de complexe als de eenvoudige. En zes collega’s die alleen de eenvoudige dossiers doen en de zedenzaken.”
En nu mag u voor het NICC in Hasselt aan de slag?
“Voordien werkten we ook al wel aan Limburgse dossiers, maar dat was meer ad hoc. Als we bijvoorbeeld een vraag kregen van een onderzoeksrechter over mogelijke onderzoeken of welke sporen er nog konden geanalyseerd worden. In 2017 had je dan een proefproject in Antwerpen, toegespitst op zedenzaken: een jaar lang is elk zedendossier met sporenafname van het Antwerpse parket langs het NICC gepasseerd. Om te kijken wat er nog mogelijk was met sporen of welke onderzoeken nog zin hadden. Het resultaat was zichtbaar: je had meer veroordelingen van daders en minder dossiers die geseponeerd moesten worden bij gebrek aan bewijs. Dat hebben we aan minister Van Quickenborne voorgelegd en hij heeft beslist dat alle parketten die kans moesten krijgen. Er is geld vrijgemaakt voor extra adviseurs op het NICC.”
“We gaan kijken wat er allemaal in beslag genomen is, de deskundigenverslagen herlezen, de getuigenissen opnieuw bekijken, een tijdlijn reconstrueren,… Maar we kunnen bijvoorbeeld niet met alles nog iets doen”
Wat met cold cases, onopgeloste zaken die al jaren aanslepen?
“In die dossiers gaan we vooral kijken of er nog nieuwe pistes zijn of dingen die nog niet onderzocht zijn omdat er destijds nog niet de technische mogelijkheden waren. Maar je moet niet verwachten dat we opeens tientallen onopgeloste dossiers gaan ophelderen. Het is niet zoals op tv. We gaan kijken wat er allemaal in beslag genomen is, de deskundigenverslagen herlezen, de getuigenissen opnieuw bekijken, een tijdlijn reconstrueren,… Maar we kunnen bijvoorbeeld niet met alles nog iets doen. Zo was het in Brussel begin jaren 90 de gewoonte om bebloede kleren te laten reinigen vóór ze op de griffie bewaard werden. Op foto’s zag je dan rode kleren en als de huidige DNA-onderzoekers de zak opnieuw openden, was de kledij wit.”
Bent u, in aanloop naar deze job, al eens door enkele Limburgse cold cases gegaan?
“Daar mag ik niets over zeggen. Ik kan alleen kwijt dat ons team met verschillende onopgeloste zaken vanuit het hele land bezig is. Maar het zijn dossiers waarin veel werk kruipt. En die al eens moeten blijven liggen als er meer urgente zaken binnenlopen. Maar het geeft wel voldoening als je in zo’n zaak iets kan vinden dat nieuwe pistes of mogelijkheden biedt.”
Maar na de goedkeuring van Van Quickenborne hebben jullie dus letterlijk alle parketten aangeschreven of ze geïnteresseerd waren om iemand van het NICC te huisvesten?
“Wij boden het aan, maar het was aan de parketten zelf om te beslissen of ze hierop ingingen. Limburg was zeker geïnteresseerd. Dus zitten we hier nu voortaan elke donderdag in Hasselt. Ook het Brusselse parket is ingestapt en in Antwerpen zitten we drie dagen per week.” “We ondersteunen magistraten en speurders door te kijken naar wat er wetenschappelijk en technisch allemaal nog mogelijk is om hen te ondersteunen in hun onderzoek”
Maar het is uiteraard niet gewoon zitten: er wordt verwacht dat u parketmagistraten, onderzoeksrechters of politiediensten gaat helpen met daders zoeken, dossiers oplossen, andere onderzoeken voorstellen,…
“Wij zijn ‘forensisch adviseur’: we ondersteunen magistraten en speurders door te kijken naar wat er wetenschappelijk en technisch allemaal nog mogelijk is om hen te ondersteunen in hun onderzoek. Meestal hebben zij wel vragen of dingen die ze willen laten onderzoeken, maar weten ze niet goed hoe of wat. Zeker met die technische evoluties van de afgelopen jaren.”
Maar u staat zelf niet in het labo, u gaat die onderzoeken niet doen?
“Neen, wij proberen een brug te zijn tussen de magistraten en de onderzoekers. We adviseren hen over de mogelijkheden, maar zeker ook over het resultaat dat die onderzoeken kunnen opleveren. Want je kan van alles laten testen, maar het moet ook zin hebben.”
Maar wat kan dat dan concreet zijn?
“Een onderzoeksrechter kan naar me komen met een lijst van sporen die opgenomen zijn op de plaats van de misdaad. Dat kan heel veel zijn. Zoals tapings - met plakband sporen opnemen op kledij of het lichaam - op het slachtoffer. Maar heeft het nut om alle tapings te laten onderzoeken of zijn er betere mogelijkheden? Of het kan dat een magistraat vastzit en aan ons komt vragen of er toch geen andere pistes of analyses mogelijk zijn.”
Zijn er misdrijven waarin jullie meer ingeschakeld worden?
“Zeventig procent is zedendossiers, vorig jaar waren er dat een 500-tal die we met ons team behandeld hebben. Maar dat heeft ook wel te maken met de start van dit project in Antwerpen.”
Jullie gaan niet de baan op, wel de dossiers nalezen?
“Inderdaad. Zoals bijvoorbeeld nu bij de start van het Zorgcentrum na Seksueel Geweld in Genk. Een magistraat kan met zo’n dossier naar mij komen. Wij kijken dan naar de context, naar wat in beslag genomen is, hoelang het geleden is dat de feiten gebeurd zijn… We gieten dat in een rapport en stellen een strategie voor: met deze beschikbare info stellen wij voor dat dit en dat onderzoek gebeurt. Het is ook al samengevat, zodat de DNA-expert niet nog eens het hele dossier moet nalezen maar meteen aan de slag kan. We oordelen uiteraard niet over schuld of onschuld.”
Hangt er dan een hoog prijskaartje aan jullie werk?
“Neen, het is kosteloos. Het NICC maakt deel uit van justitie. Er moet natuurlijk wel betaald worden voor de onderzoeken, zoals DNA of vezelanalyse. Wij stellen maar voor, de magistraat of het parket bepaalt wat er bekostigd wordt. Soms kunnen we ook voorstellen om in fases te werken: als je bijvoorbeeld al resultaat hebt in de eerste fase, is dat tweede onderzoek niet meer nodig.”
Jullie moeten er ook voor zorgen dat sommige sporen niet vergeten of over het hoofd gezien worden? “In de complexere dossiers, zoals bij moord of doodslag, heb je de neiging om in de eerste plaats op zoek te gaan naar de dader. Onder meer via DNA-onderzoek. Maar wij gaan er dan op wijzen dat je ander bewijsmateriaal of sporen niet mag laten verloren gaan. Neem bijvoorbeeld eerst stalen van vezels of van haar ter bewaring. Die kunnen achteraf nog heel nuttig blijken.”
Ongetwijfeld zijn er nieuwe, forensische onderzoeken waarmee het NICC werkt waarvan wij als burgers het bestaan nog niet weten?
“Ik kan niet zeggen dat er zoiets revolutionair nieuw is. Het kan gaan om een ‘gevoeligere’ kit voor DNA-analyse. Of een nieuwe manier van stalen opnemen. Soms gewoon een iets andere test of een andere kijk op de zaak.”
“DNA-analyse vraagt tijd. Het is zeker frustrerend dat daar een heel ander beeld over opgehangen wordt”
Op tv zien we hoe CSI’ers een staal nemen en hup: een uur later is de DNA-analyse er. Zo werkt het niet in de realiteit, zagen we recent nog bij de vondst van Britta Cloetens?
“DNA-analyse vraagt tijd (bij Britta Cloetens duurde het 4 maanden voor ze geïdentificeerd werd via DNA, nvdr). Het is zeker frustrerend dat daar een heel ander beeld over opgehangen wordt. Dat geldt ook voor vezelonderzoek. Je moet kijken welke tapes relevant zijn. Bij smoring of strangulatie kijken ze bijvoorbeeld of ze vezels in de buurt van de nek kunnen terugvinden die meermaals terugkomen. Maar dat is arbeidsintensief: je moet zien of het gelijkaardige vezels zijn, katoen of synthetisch, welke kleur,... Om dat achteraf mogelijk te gaan vergelijken met materiaal dat bij de verdachte of op de plaats van de misdaad is gevonden. Dus ben je al snel een paar maanden bezig.”
Zijn er ook eureka-momenten, als u bijvoorbeeld een doorbraak kan forceren?
“Zeker. Zoals bij zedendossiers, als je dan iets hebt kunnen aanreiken waardoor de zaak niet geseponeerd moet worden. Of bij de cold cases waar je maanden aan gewerkt hebt en er dan toch na al die jaren iets van komt.”
“Er is altijd wel uitwisseling, er zijn altijd sporen. Maar ik weet niet of die gevonden gaan worden of gezocht. De perfecte moord is de moord die niet herkend wordt als moord”
Hoe is het om dagelijks om te gaan met dossiers van moord, verkrachting, menselijk geweld?
“Je probeert afstand te houden. En we hebben een goed team waar je op kan leunen. Maar ik moet zeggen dat ik er zelf niet echt een probleem mee heb, mijn job is mijn passie. Ik vind het ook interessant dat je die afwisseling hebt. De ene dag is het een diefstal, de andere een moord.”
U gaat in Limburg aan de slag, maar komt van de andere kant van het land?
“Ik ben geboren en getogen in De Panne maar woon nu al 9 jaar in Vlaams-Brabant. Of ik al iets van Limburg ben gaan ontdekken? Nog niet, ik ga er eens moeten komen overnachten. Ik vind het hier wel leuk, als ik van Brussel naar hier rijd langs de open landschappen.”
Met een naam als Lore George was u voorbestemd om moorden te onderzoeken?
“(lacht). Toen ik nog studeerde, heb ik een moord teruggevonden op ene George Lore in de VS, ja.”
Tot slot, bent u in staat de perfecte moord te plegen?
“Ik heb daar wel eens over nagedacht. Er is altijd wel uitwisseling, er zijn altijd sporen. Maar ik weet niet of die gevonden gaan worden of gezocht. De perfecte moord is de moord die niet herkend wordt als moord.”
“In navolging van het succesvolle proefproject van parket Antwerpen, heeft parket Limburg begin 2023 een samenwerkingsprotocol met het NICC getekend voor een nauwere samenwerking met hun dienst forensisch advies in zedenzaken”, zegt procureur Guido Vermeiren. “Hun advies - welke sporen laten we analyseren, in welke volgorde, welke alternatieve onderzoeksmethoden zijn er, welke expertises zijn haalbaar - zorgt ervoor dat de magistraten kunnen kiezen voor de best passende onderzoeksstrategie. Doordat de forensisch adviseur achteraf ook de wetenschappelijke resultaten in een lopend onderzoek kan verduidelijken, kunnen wij als openbaar ministerie uiteindelijk beter geïnformeerde beslissing nemen in lopende onderzoeken. De aanpak in het proefproject heeft in Antwerpen effectief geleid tot minder seponeringen en meer effectieve veroordelingen dan voordien. Die gunstige evolutie hopen we in Limburg te kunnen doortrekken, omdat dit naadloos aansluit bij onze missie, visie en waarden. Wij willen als parket immers bijdragen aan een veilige, rechtvaardige en zorgzame samenleving.”
