Een cold case van veertig jaar geleden leidt tot actuele politieke inzichten en bemoeienis in het Midden-Oosten.
Het lot van een Iraanse militaire attaché in Libanon die in de jaren tachtig commandant was van de Islamitische Revolutionaire Garde (IRGC) is al 41 jaar onderwerp van intrige en mysterie in de regio. Ahmad Motevaselian verdween in 1982 in Libanon en tientallen jaren lang gaf Iran Israël de schuld van zijn verdwijning. Uit rapporten uit die tijd bleek echter dat een Libanese christelijke gewapende groep betrokken was bij de moord op hem en verschillende andere Iraniërs die tijdens de Libanese burgeroorlog bij een controlepost werden tegengehouden. Iran heeft lang beweerd dat slachtoffer Motevaselian een diplomaat was en beweerde dat hij werd beschermd door diplomatieke protocollen.
Het hoofd van de IRGC, Hossein Salami, onthulde naar verluidt dat Motevaselian een "martelaar" was tijdens een ontmoeting met de familie van de man tijdens de Nowruz-vakantie op 20 maart in Iran. Deze gang van zaken is interessant omdat Iran deze zaak vaak heeft gebruikt om Israël de schuld te geven van het incident in 1982. Nu lijkt Iran zijn verhaal te verschuiven. De nieuwe onthullingen uit Iran en de belangstelling van de regionale media voor de dood van Motevaselian zijn belangrijk omdat zijn rol als IRGC-officier begin jaren tachtig een afspiegeling is van de huidige rol van Iran in Syrië en Libanon. Het islamitische regime van Iran begon begin jaren tachtig met zijn campagne om invloed uit te oefenen op Irak, Syrië en Libanon. Het begon toen ook zijn focus op het aanvallen van Israël. Daarom is het verhaal over de ondergang van Motevaselian eigenlijk een verhaal over wat er vandaag gebeurt.
Vorig jaar eiste Iran dat de VN Israël zou veroordelen vanwege de moord. "De Islamitische Republiek Iran verwacht van alle rechtenorganisaties en de VN dat zij de nodige maatregelen nemen door gebruik te maken van passende mechanismen om het zionistische regime te dwingen tot volledige medewerking om het lot van de dierbare diplomaten te bepalen", aldus het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken. De pro-regime Iraanse Teheran Times beweerde vorig jaar dat “de vier diplomaten waren ontvoerd door agenten van het Israëlische regime aan de Libanese grens met het bezette Palestina”. Destijds beweerde Iran dat “veertig jaar geleden, in 1982, vier Iraanse diplomaten genaamd Seyyed Mohsen Mousavi, Ahmad Motevaselian, Kazem Akhavan en Taghi Rastegar Moghaddam werden ontvoerd door de huurlingen van het zionistische regime in een gebied in Libanon dat onder de Israëlische bezetting destijds.”
Het belang van Ahmad Motevaselian: hij was de belangrijkste Iraanse figuur in de groep. Zijn dekmantel was als militair attaché, maar hij was ook een IRGC-lid en een commandant die Iran naar Syrië en Libanon had gestuurd om strijders tegen Israël te organiseren. Onder de andere mannen in het voertuig bevonden zich een medewerker van de ambassade, de zaakgelastigde van Iran en een IRNA-journalist. Motevaselian was commandant geweest van de 27e Mohammad Rasoul-Allah-brigade en speelde een rol in de slag om Khorramshahr. Hij werd verondersteld de commandant van de IRGC-expeditietroepen in Libanon te zijn, destijds een belangrijke schakel met Hezbollah. De auto waarin hij reed werd op 5 juli 1982 tegengehouden door de Phalange, de gewapende vleugel van de Kataeb-partij in Libanon, een belangrijkste christelijke groepering. Deze werden later onderdeel van de Libanese strijdkrachten.
Iran heeft door de jaren heen gezegd dat “de Islamitische Republiek Iran het zionistische regime en zijn aanhangers altijd politiek en juridisch verantwoordelijk houdt voor de ontvoering en voor die terroristische daad.” Nu lijkt Iran het deuntje te hebben veranderd. Terwijl het ministerie van Buitenlandse Zaken van Iran Israël door de jaren heen de schuld heeft gegeven en beweert het lot van de officier niet te kennen, lijkt het erop dat de IRGC al jaren weet dat hun officier dood was. Salami vertelde de familie naar verluidt dat zijn dood is bevestigd en dat hij “de eerste Iraanse martelaar was voor de bevrijding van Jeruzalem, en dat de veroveringen van de verzetsas vandaag de dag de vrucht zijn van het pad dat de martelaar Motevaselian begon, om Jeruzalem te bevrijden en het onderdrukte volk van Palestina te bevrijden van het juk van overheersing en onderdrukking van de zionistische bezetting en haar steun.”
Wat er echt is gebeurd? Volgens een artikel in Al-Ain media in de Golf is het echte verhaal van de moord complexer. Volgens dat rapport werd Motevaselian in 1982 vermoord en begraven op een bouwplaats in Beiroet. Het blijkt dat in 2019, niet lang voordat ook hij werd vermoord, IRGC Quds Force-commandant Qasem Soleimani onthulde dat Motevaselian werd vermoord in dezelfde nacht dat hij werd vastgehouden in Libanon. Later heeft Iran blijkbaar botten verkregen van een bron die beweerde dat ze het lichaam van Motevaselian hadden gevonden. Het rapport zegt dat deze botten niet echt overeenkwamen met de man, maar Iran ging ervan uit dat hij dood was. Iran heeft zijn officiële claims echter niet gewijzigd. Het bleef Israël elk jaar lasterlijk belagen op de verjaardag van de vermeende 'ontvoering'. Nu heeft de IRGC eindelijk toegegeven dat hij dood is.
Het verhaal van Ahmad Motevaselian: hij werd geboren in 1954 in het zuiden van Teheran. Hij voltooide zijn studie in de jaren zeventig en vervulde zijn militaire dienstplicht bij een Iraanse tankeenheid. Hij werd vastgehouden door de geheime politie van de sjah wegens politieke activiteiten. Na de revolutie van 1979 nam hij deel aan operaties tegen Koerdische oppositietroepen in Sanandaj. Hij werd vervolgens met een IRGC-eenheid naar Syrië gestuurd voordat hij kort terugkeerde om de Irakezen te helpen bestrijden in de oorlog tussen Iran en Irak. Volgens de online website Al-Khanadeq had Motevaselian een ontmoeting met ayatollah Khomeini en werd hij naar Libanon gestuurd. In die tijd was Libanon in een grote burgeroorlog verwikkeld en werden sjiitische groeperingen over het algemeen buitenspel gezet. Israël viel Libanon binnen in 1982 om Palestijnse terreurgroepen te neutraliseren, en Iran stuurde Motevaselian “naar Zuid-Libanon, om het Libanese volk te helpen in de strijd tegen Israël, maar hun missie werd veranderd in het assisteren en trainen van de Libanezen om een gewapend verzet op te richten.”
Dit is belangrijk omdat Israël, toen Israël voor het eerst Libanon binnenviel, over het algemeen positief werd begroet in Zuid-Libanon onder de sjiieten die daar wonen. Het doel van Iran was om deze gemeenschap te radicaliseren en te kapen en er een front tegen Israël van te maken. Van daaruit groeiden de zaden van Hezbollah. Motevaselian werd naar de Iraanse ambassade in Libanon gestuurd om te werken als dekmantel voor zijn echte IRGC-activiteiten. Volgens dit rapport werd later in 2015 een standbeeld opgericht in Maroun al-Ras Park, "waarop hij liet zien dat hij met zijn vinger naar bezet Palestina wees".
In 2005 meldde Al-Jazeera dat “Iran de ontwikkelingen in Libanon in de gaten had gehouden sinds de Libanese president Emile Lahoud dinsdag een amnestie ondertekende waarin hij Geagea gratie verleende. Teheran beweert dat Geagea en zijn militie van de Christian Libanese Forces de diplomaten hebben ontvoerd en aan Israël hebben afgeleverd. Iran dreigde destijds Geagea zeker te stellen. Iran bleef jaar na jaar Israël beschuldigen van het vasthouden van de Iraniërs en in 2008, 2016 en 2018 verschenen rapporten over deze beweringen.
Tegelijkertijd heeft Hezbollah beweerd dat de Libanese Forces-groep de verblijfplaats van de vermiste Iraniërs kent. Hezbollah-leider Hassan Nasrallah zei in 2009 dat de "Lebanese Forces-groep, nu geleid door Samir Geagea, verantwoordelijk is voor het lot van vier Iraanse diplomaten die op 4 juli 1982 in Libanon verdwenen". Volgens Nasrallah "is de Libanese Forces-groep de enige bron die kan bevestigen of de Iraanse diplomaten door de groep zijn vermoord of zijn overgedragen aan Israël", benadrukte Nasrallah. Het nieuws over het werkelijke lot van de IRGC-officier is belangrijk. De IRGC van Iran schildert hem af als de "eerste martelaar voor de bevrijding van Jeruzalem". Dit betekent dat Iran zijn dood in verband brengt met de huidige verliezen van de IRGC in Syrië. Dit heeft ook een impact op de Libanese politiek omdat Hezbollah, een bondgenoot van Iran, het blijft gebruiken tegen christelijke politieke politici in Libanon.
De waarheid achter de onopgeloste zaak zal wellicht nooit achterhaald worden door de invloed van de politiek op dit dossier. Het geeft de politieke belangen aan van een cold case in het Midden-Oosten.
