Kijktip: Netflix "The Keepers". Docuserie onderzoekt oude moord op zuster en vermoedelijke verband met een priester.

Dat het geloof en de kerk soms een bijzondere rol spelen rond cold cases en vermiste personen is alom wel bekend. In negatieve zin dat de kerk en / of haar medewerkers betrokken zijn bij een gewelds- of zedenzaak en in positieve zin dat een verdachte of getuige het geloof heeft gevonden en "schoon schip" wil maken en en uiteindelijk een verklaring aflegt. In Nederland kennen we de commissie-Deetman, die van 2010 tot 2011 het seksueel misbruik van minderjarigen onderzocht in de Rooms-Katholieke Kerk van 1945 tot 2010. Zij presenteerde op 16 december 2011 haar eindrapport. In het eindrapport deed de voormalige Onderzoekscommissie een aantal aanbevelingen, onder meer in het kader van de hulpverlening en genoegdoening aan slachtoffers. Of het uiteindelijk tot opgeloste zaken en het in beeld brengen van daders heeft geleid is onbekend. 

In de Verenigde Staten spelen ook dit soort onderzoeken. Netflix wijdt er een documentaire over onder de naam "The Keepers": 

De FBI zal het lichaam opgraven van een vrouw wier mysterieuze dood gedetailleerd werd beschreven in de Netflix-serie 'The Keepers' over waargebeurde misdaden, terwijl rechercheurs een mogelijk verband onderzoeken met de cold case-moord op een non uit Baltimore. "The Keepers" onderzochten de onopgeloste moord op zuster Catherine Cesnik, een non en lerares op een middelbare school in Baltimore en de beschuldigingen van seksueel misbruik door een invloedrijke priester uit Baltimore, pater Joseph Maskell genaamd, in de jaren zestig. 

In november 1969, voordat zuster Cesnik schijnbaar verdween, werd Joyce Malecki gewurgd, neergestoken en ondergedompeld in een vijver gevonden. Malecki's lichaam zal met toestemming van haar familie worden opgegraven op de Loudon Park Cemetery in Baltimore, terwijl de FBI een niet nader gespecificeerde aanwijzing onderzoekt die mogelijk de twee zaken met elkaar in verband brengt, bevestigde Kurt Wolfgang, uitvoerend directeur van Maryland Crime Victims' Resource Center. "De FBI heeft ons geen andere indicatie gegeven dan te zeggen dat het doel van de opgraving het verzamelen van bewijsmateriaal is", vertelde Wolfgang. "Onze beste speculatie is dat ze mogelijk op zoek zijn naar DNA-bewijs om dit te matchen met een potentiële verdachte die ze mogelijk al hebben." 

Gemma Hoskins, die haar leven heeft gewijd aan het onderzoeken van de moord op zuster Cesnik, vertelde dat ze altijd het gevoel had dat de twee cold cases met elkaar verbonden waren en dat ze gelooft dat ze op de een of andere manier terug zullen leiden naar pater Maskell. "De familie heeft ontzettend veel meegemaakt. Dit is voor niemand een prettige ervaring, maar ze kijken uit naar wat de FBI ontdekt en hopelijk met hen deelt", vertelde Hoskins aan het lokale nieuwskanaal. Er is geen specifieke datum vastgesteld voor de opgraving. 

Wie waren Joyce Malecki en zuster Catherine Cesnik?
Malecki was aan het winkelen voor kerst voordat ze verdween. Ze had plannen om haar vriend in Fort Meade te ontmoeten op de dag dat ze vermist werd, maar ze kwam nooit opdagen. Haar lichaam werd gevonden in een vijver op de militaire trainingsbasis met duidelijke tekenen van trauma en worsteling. Cesnik, 26 jaar, gaf les op de aartsbisschop Keough High School in Baltimore toen ze werd vermoord, en velen geloven dat de twee gevallen terug te voeren zijn op pater Maskell, de kapelaan van de middelbare school. 

Tijdens de Netflix-serie gaven overlevenden gedetailleerde beschuldigingen van seksueel misbruik tegen pater Maskell en beschuldigingen van institutionele doofpotaffaires. Maskell, die in 2001 stierf, werd nooit strafrechtelijk aangeklaagd en ontkende alle beschuldigingen, hoewel hij in 1994 uit het priesterambt in Baltimore werd verwijderd. Voordien verplaatste het aartsbisdom hem in de jaren zestig uit twee parochies vanwege 'verontrustend gedrag met kinderen. 

Volgens een rapport uit 2023 van de procureur-generaal van Maryland zou Maskell 'een fascinatie hebben gehad voor de seksuele fantasieën, het gedrag van jonge padvinders en voor het hebben van jonge meisjes in de pastorie onder verdachte omstandigheden', aldus het rapport. Meer dan vijftig jaar later is de verontrustende zaak een verweven web dat nog steeds wordt onderzocht en uit elkaar wordt getrokken. “De onweerlegbare geschiedenis die door dit onderzoek aan het licht is gekomen, is er een van alomtegenwoordig en aanhoudend misbruik door priesters en ander aartsbisdompersoneel”, aldus het rapport. “Het is ook een geschiedenis van herhaalde afwijzing of verdoezeling van dat misbruik door de hiërarchie van de katholieke kerk.” In april bracht het kantoor van de procureur-generaal van Maryland een onderzoeksrapport uit ‘over seksueel misbruik van kinderen in het aartsbisdom Baltimore’ dat in 2018 begon, waarin specifiek de beschuldigingen tegen Maskell en 155 andere misbruikers werden beschreven. Maskell werd beschreven als “intimiderend”, had een “voorliefde voor vuurwapens” en had een “ernstige afkeer” voor het aartsbisdomsgezag, aldus het rapport. 

In totaal werden 146 geestelijken genoemd, plus nog eens tien vermeende misbruikers wier namen werden geredigeerd "omdat niet bekend was dat ze overleden waren op het moment van het rapport en niet eerder door het aartsbisdom Baltimore als geloofwaardig beschuldigd waren vermeld." De vermeende misbruikers richtten zich volgens het rapport van de AG op ‘kwetsbare’ of ‘geïsoleerde’ kinderen die verlegen waren, een laag zelfbeeld hadden of thuis met problemen worstelden, en de misbruikers portretteerden zichzelf als hun ‘beschermers’. “Ze vertelden hun slachtoffers dat het misbruik ‘Gods wil’ was en dat niemand aan het woord van een priester zou twijfelen”, aldus het rapport. “Sommigen dreigden dat het slachtoffer of de familie van het slachtoffer naar de hel zouden gaan als ze het aan iemand zouden vertellen.” Maskell heeft minstens 39 slachtoffers seksueel misbruikt en zou ergens tussen 1992 en 1994 aan een vriend hebben toevertrouwd dat de beschuldigingen tegen hem waar waren, aldus het rapport van de procureur-generaal. 

Het aartsbisdom noemde Maskell in 2002, een jaar na zijn dood, als "geloofwaardig beschuldigd", en schikte een class action-rechtszaak met vijftien van zijn slachtoffers. Het aartsbisdom was al in 1966 op de hoogte van de beschuldigingen tegen Maskell, maar de leiders veegden de zorgen onder het tapijt en vermeden de kwestie door de priester van parochie naar parochie te verplaatsen, concludeerde het rapport. Het was tientallen jaren lang een gangbare praktijk in de katholieke kerk, zeggen pleitbezorgers van slachtoffers van geestelijk seksueel misbruik. Het rapport beschrijft de expliciete beschuldigingen tegen Maskell van pagina's 257 tot 267. 

Wanneer kruisten de paden van Maskell en Cesnik? 

Een van de slachtoffers van Maskell, die een tiener was toen ze in 1992 werd verkracht, zei dat Maskell het lichaam van zuster Cesnik haar in "een afgelegen gebied" zou hebben laten zien nadat ze vermist was, aldus het AG-rapport. Het slachtoffer zei ook dat zuster Cesnik, voordat ze vermist werd, aan het slachtoffer had gevraagd of iemand haar pijn deed of haar iets liet doen wat ze niet wilde doen. De meeste gedetailleerde beschuldigingen van seksueel misbruik tegen Maskell vonden plaats op de aartsbisschop Keough High School in Baltimore. Veel van de slachtoffers zeiden dat hij hen met een pistool bedreigde, aldus het rapport. "Sommige verhalen over misbruik zijn verweven met de moord op Cathy Cesnik", aldus het rapport, dat suggereerde dat ze mogelijk vermoord was omdat zijn slachtoffers haar in vertrouwen hadden genomen over het misbruik. Veel slachtoffers meldden dat Maskell hen meenam om het lichaam van Cesnick te zien, aldus het rapport. 

Zijn de dood van Cesnik en Malecki aan elkaar verbonden? 

Malecki en Cesnick verdwenen vier dagen na elkaar in hetzelfde gebied, maar er is niets definitiefs dat de twee cold cases met elkaar verbindt, behalve speculatie. De rechtshandhaving liep dood in de moordzaak van Cesnik in 2017 nadat het lichaam van Maskell werd opgegraven door de politie van Baltimore County, die geen enkel bewijs vond dat hem aan haar plaats delict koppelde. Het aartsbisdom Baltimore schepte op over de vondst in een tweet uit 2017 waarin stond: "SPOILER ALERT. Het DNA van de opgegraven priester komt niet overeen met bewijs gevonden op de plaats delict van de dood van zuster Cathy #TheKeepersTruth @the_keepers." Het bericht op sociale media werd na de zaak grof begroet door Twitter-gebruikers. Malecki woonde de mis bij met Maskell en woonde op het moment van haar overlijden dicht bij de pastorie van de kerk. “Het maakt niet uit dat het al vijftig jaar geleden is. Gerechtigheid is gerechtigheid. En ik weet dat de familie Malecki er nog steeds naar verlangt”, vertelde Wolfgang. 

Aartsbisdom reageert op het AG-rapport

"Het aartsbisdom verontschuldigt zich ten zeerste voor het lijden van de slachtoffers van seksueel misbruik van kinderen door al het kerkelijk personeel", zei het aartsbisdom in reactie op het rapport van de AG. Het aartsbisdom wijdde een hele website aan het rapport. “We waarderen de erkenning door de procureur-generaal van enkele inspanningen van de Kerk, maar het rapport erkent niet de volledige reikwijdte van de inspanningen van het aartsbisdom om kinderen in de afgelopen decennia te beschermen”, aldus het aartsbisdom op de website. 

“Het rapport van de procureur-generaal bevat ook bepaalde onnauwkeurigheden en wekt geen duidelijke indruk dat het aantal incidenten van seksueel misbruik van kinderen in het aartsbisdom dramatisch is gedaald sinds het hoogtepunt eind jaren zeventig.” Het antwoord omvat een empathisch 'Nee', onder het segment 'Is de Kerk nog steeds bezig met het verdoezelen van misbruik?' “Het aartsbisdom zet zich al tientallen jaren vastberaden in om vermoedelijke misbruikers ter verantwoording te roepen”, aldus de verklaring. "De toenmalige procureur-generaal Brian Frosh bevestigde in een interview in november 2022 dat het aartsbisdom sinds 2002 kindermisbruik rapporteert wanneer het aan hen wordt gemeld en dat er geen bewijs is voor enige voortdurende doofpotaffaires". Het aartsbisdom zei dat het meewerkte tijdens het vier jaar durende onderzoek van de AG door “honderdduizenden pagina’s” met gevraagde documenten te verstrekken. “We weten nu dat sommige van onze vroege inspanningen onvoldoende waren, maar het waren belangrijke uitgangspunten. Wij zijn van mening dat de leiders van het aartsbisdom Baltimore al meer dan dertig jaar consequent en te goeder trouw hebben gewerkt om het probleem van seksuele kindermisbruik aan te pakken. misbruik te maken en op gepaste wijze te reageren op overlevenden van slachtoffers en een cultuur in het leven te roepen die de meest kwetsbaren beschermt." 

De verklaring vermeldt niet specifiek Maskell of de speculatie dat hij mogelijk verband houdt met de onopgeloste moorden op Cesnik en/of Malecki. 

De vraag die zich opdoemt is welke informatie nog bekend is binnen de kerkelijke gemeenschap als het gaat om cold cases en vermiste personen? Zijn er nog documenten of personen binnen de kerkgemeenschap die wellicht een Gouden Tip hebben over een Nederlandse zaak?

Bekijk mediabericht
Bekijk kerkelijk bericht
Bekijk rapportage over kindermisbruik
Bekijk Nederlands onderzoek kindermisbruik
Bekijk eerder artikel