Zijn onkundige ambtenaren reden ontbreken wetgeving, budget, audits, toezicht, beleid en empirisch en wetenschappelijk onderzoek onder vlag ministerie?
De centrale overheid heeft sinds de Inrichting van de Nationale Politie weinig tot geen investeringen gedaan als het gaat om empirisch of wetenschappelijk onderzoek rond het proces van de aanpak van cold cases en vermiste personen en de stand van zaken van dit proces. Het resultaat? Nog steeds geen uitgewerkte versie van het Concept Wet verplichte aanpak cold cases en vermiste personen en dus geen duidelijke verantwoordelijkheid en verantwoording. Dit terwijl de huidige forensische technieken en hernieuwd tactisch onderzoek absoluut kansrijke factoren zijn als het gaat om de waarheidsvinding en er toch nog antwoorden kunnen komen in de onopgeloste zaken.
Een enkele evaluatie is de revue gepasseerd, maar met name het Wetenschappelijk Documentatie en Documentatiecentrum van het Ministerie van Justitie en Veiligheid alsmede het Wetenschappelijk Bureau Openbaar Ministerie hebben het proces van de aanpak van cold cases en vermiste personen links laten liggen. Ook het toezicht door de Inspectie Justitie en Veiligheid van hetzelfde ministerie heeft geen enkele (empirische of wetenschappelijke) toetsing opgeleverd. In de gehele keten van van justitie staat het proces van de aanpak van cold cases en vermiste personen niet op de kaart. Een uitzondering is er voor de Politieacademie, die wel enige publicaties van onderzoeken door studenten kent. Overduidelijk is dat er een enorm kennisgebrek is in Nederland als het gaat om het proces van de aanpak van cold cases en vermiste personen. Vreemd, aangezien hetzelfde departement via PWC heeft laten blijken dat dit proces een van de meest ingewikkelde processen is binnen de centrale overheid. Zou het dan echt zo zijn dat door kennisgebrek van de ambtenaren op het ministerie simpelweg het proces van de aanpak van cold cases en vermiste personen niet op de kaart staat? De kennis van de kern van cold case subject matter experts in Nederland wordt door de centrale overheid niet of nauwelijks benut om te komen tot wetgeving en een gedegen beleidsplan en / of tot een periodieke stand van zakenrapportage door het WODC of de Inspectie J&V. Wanneer vindt namelijk het eerste Cold Case Symposium in Nederland plaats gefinancierd door het ministerie van Justitie en Veiligheid?
In het buitenland, en dan met name de Verenigde Staten, zijn vele goed kwalitatieve empirische en wetenschappelijke onderzoeken en publicaties op het gebied van cold cases voorhanden. Een zeer aansprekende publicatie betreft "National Best Practices for Implementing and Sustaining a Cold Case Investigation Unit". Sinds 2005 heeft het National Institute of Justice (NIJ) justitie en politie in het hele land geholpen bij het onderzoeken van cold cases via het "NIJ’s Solving Cold Cases with DNA-programma." In 2015 heeft NIJ een groep materiedeskundigen uit de cold case-onderzoeksgemeenschap bijeengebracht om de stand van zaken op het gebied van cold case-onderzoeken en cold case-eenheden in de Verenigde Staten te beoordelen. Eén van de punten van zorg was het gebrek aan instanties die zich konden richten op de groeiende behoeften van onopgeloste zaken. Als gevolg hiervan hebben de Cold Case Investigation Working Group en NIJ samengewerkt om een gids te creëren in een poging wetshandhavingsinstanties te helpen bij het creëren van een mechanisme voor het aanpakken van de cold cases in hun rechtsgebied. De aanbevelingen zijn verwerkt in een rapportage en worden aangeboden als aanbevolen best practices, gebaseerd op onderzoek, gevestigde processen en de uitgebreide professionele ervaring van de werkgroepleden. Inmiddels is de rapportage een belangrijke (internationale) leidraad geworden.
De leidraad is ook input geweest voor de landelijke en federale wetgeving die verplichtingen opleveren voor het Openbaar Ministerie en de politie in de Verenigde Staten.
De Amerikaanse werkgroep kwam vervolgens tot de volgende conclusie:
"Onderzoek naar onopgeloste zaken brengt unieke uitdagingen met zich mee. Niet alleen zijn de zaken zelf moeilijk, maar het kan ook een uitdaging zijn om de verplichting om ze te onderzoeken – vooral via een speciale cold case-eenheid – veilig te stellen te midden van de concurrerende vraag naar middelen. De media-aandacht voor spraakmakende nieuwe zaken oefent vaak druk uit op instanties om zich op die zaken te concentreren, en als gevolg daarvan kunnen onopgeloste onderzoeken een lage prioriteit krijgen.
Het veiligstellen van de financiële stabiliteit is vaak een bron van problemen voor cold case-eenheden. Er is anekdotisch bewijs dat cold case-eenheden in het hele land werden ingekrompen of geëlimineerd, omdat de overheid worstelt met de herverdeling van middelen. In een onderzoek uit 2011 rapporteerden onderzoekers dat de financiering voor onopgeloste zaken ‘zwak’ is. Om hun eigen duurzaamheid op de lange termijn te garanderen, moeten cold case-eenheden worden erkend als een afzonderlijke post in de begroting. Omdat cold case-onderzoeken vaak ten onrechte als een luxe worden beschouwd, zullen zij waarschijnlijk als een van de eersten worden getroffen wanneer besluiten worden genomen om middelen te herverdelen ten behoeve van een grotere politie-aanwezigheid in de gemeenschap.
De voordelen van een speciale cold case-eenheid zijn niet zo direct zichtbaar voor de politiebestuurders, gekozen functionarissen en andere beleidsmakers die financieringsbeslissingen nemen. Nieuwe gadgets zoals nieuwe Segways of het overbrengen van personeel voor onopgeloste zaken om te patrouilleren om de responstijden met een paar seconden te verkorten, worden misschien goed ontvangen door het publiek, maar het is van cruciaal belang dat besluitvormers de voordelen begrijpen van het ter beschikking stellen van middelen voor onopgeloste zaken.
Bij het huidige ophelderingspercentage in het land wordt ongeveer 40 procent van de grofweg 15.000 moorden die elk jaar plaatsvinden niet opgelost. In het licht van de weliswaar moeilijke uitdagingen die onopgeloste zaken met zich meebrengen, kunnen zaken snel bekoelen. De opties zijn om hier niets aan te doen – of om iets te doen."
Het veiligstellen van de financiële stabiliteit is vaak een bron van problemen voor cold case-eenheden. Er is anekdotisch bewijs dat cold case-eenheden in het hele land werden ingekrompen of geëlimineerd, omdat de overheid worstelt met de herverdeling van middelen. In een onderzoek uit 2011 rapporteerden onderzoekers dat de financiering voor onopgeloste zaken ‘zwak’ is. Om hun eigen duurzaamheid op de lange termijn te garanderen, moeten cold case-eenheden worden erkend als een afzonderlijke post in de begroting. Omdat cold case-onderzoeken vaak ten onrechte als een luxe worden beschouwd, zullen zij waarschijnlijk als een van de eersten worden getroffen wanneer besluiten worden genomen om middelen te herverdelen ten behoeve van een grotere politie-aanwezigheid in de gemeenschap.
De voordelen van een speciale cold case-eenheid zijn niet zo direct zichtbaar voor de politiebestuurders, gekozen functionarissen en andere beleidsmakers die financieringsbeslissingen nemen. Nieuwe gadgets zoals nieuwe Segways of het overbrengen van personeel voor onopgeloste zaken om te patrouilleren om de responstijden met een paar seconden te verkorten, worden misschien goed ontvangen door het publiek, maar het is van cruciaal belang dat besluitvormers de voordelen begrijpen van het ter beschikking stellen van middelen voor onopgeloste zaken.
Bij het huidige ophelderingspercentage in het land wordt ongeveer 40 procent van de grofweg 15.000 moorden die elk jaar plaatsvinden niet opgelost. In het licht van de weliswaar moeilijke uitdagingen die onopgeloste zaken met zich meebrengen, kunnen zaken snel bekoelen. De opties zijn om hier niets aan te doen – of om iets te doen."
De Cold Case Working Group heeft destijds 23 aanbevelingen opgesteld, waarbij geldt dat enkele aanbevelingen al feitelijk worden toegepast in Nederland:
Bepalen van de behoeften en reikwijdte van een Cold Case Investigation Unit
1. Definieer de specifieke parameters van een cold case, rekening houdend met de toepasselijke wetten en het beleid en de praktijken van instanties.
2. Voer een initiële behoefteanalyse uit om te bepalen welke middelen nodig zijn om een succesvolle cold case-eenheid op te zetten en in stand te houden.
2a. Inventariseer het aantal onopgeloste zaken.
2b. Identificeer en registreer alle onopgeloste gevallen in een geautomatiseerd informatiebeheersysteem tijdens de eerste inventarisatie.
2c. Voer periodieke behoeftenbeoordelingen uit om ervoor te zorgen dat onderzoeksactiviteiten in overeenstemming zijn met de huidige onderzoekspraktijken en dat de operationele behoeften in lijn blijven met de activiteiten en missie van het agentschap.
Een Cold Case-eenheid ontwerpen
3. Stel een projectleider aan die toezicht houdt op de implementatie van de cold case-eenheid. Kies een persoon die de instantie, het proces van onopgeloste onderzoeken en de administratie van het rechtsgebied begrijpt.
4. Verzamel prestatiestatistieken die relevant zijn voor cold case-activiteiten, naast de afhandelingspercentages. Gebruik geschikte data-analyses om de prestaties en behoeften van de unit te onderzoeken.
5. Instanties mogen geen cold case-onderzoekers toewijzen aan nieuwe inkomende zaken, tijdelijke opdrachten of niet-cold case-projecten.
6. Beperk onderzoekers tot het actief onderzoeken van niet meer dan vijf cold cases tegelijk.
7. Verzamel belanghebbenden en vertegenwoordigers van betrokken instanties om input en hulp te bieden bij het plannen van de cold case-eenheid, inclusief hoe deze zal worden gestructureerd, geïmplementeerd en geëxploiteerd.
7a. Identificeer instanties van vergelijkbare omvang en structuur die cold case-eenheden hebben opgericht als informatiebronnen.
7b. Formaliseer en documenteer partnerschappen tussen belanghebbenden met een Memorandum of Understanding.
7c. Breng multidisciplinaire vakexperts samen om uiteenlopende kennis, middelen en perspectieven te bieden in alle facetten van cold case-beoordeling en -onderzoek.
Implementatie van een Cold Case-eenheid
8. Implementeer een cold case-eenheid als een afzonderlijke en gedefinieerde eenheid binnen een bureau. Plaats de eenheid in een bestaand bureau, afdeling of afdeling die verantwoordelijk is voor onderzoeksactiviteiten.
9. Identificeer een leidende instantie voor de eenheid, als er meerdere instanties en/of meerdere rechtsgebieden betrokken zijn.
10. Creëer schriftelijke protocollen en richtlijnen om de organisatie, operaties en onderzoeken van cold cases te beschrijven.
10 a. Specificeer de taken voor cold case-onderzoekers, supervisors en ander personeel in het beleid en de procedures van de eenheid.
10b. Implementeer in een cold case-eenheid met meerdere instanties/meerdere jurisdicties protocollen waarin de verschillende rollen van elke deelnemende instantie worden beschreven.
10c. Neem protocollen op voor de continuïteit van de activiteiten en personeelsovergangen.
11. Integreer een op trauma gebaseerde aanpak in de operaties van cold case-eenheden.
12. Hanteer een slachtoffergerichte benadering bij de dagelijkse werkzaamheden van cold case-onderzoeken.
12a. Maak protocollen voor situaties waarin een slachtoffer het verdere onderzoek van zijn/haar zaak niet ondersteunt.
12b. Neem een gedetailleerd plan op voor de communicatie met de slachtoffers en de families van de slachtoffers in de cold case-eenheidsprotocollen.
12c. Neem een slachtofferspecialist en/of advocaat op in de eenheidsprotocollen en -operaties.
13. Selecteer ervaren onderzoekers voor de cold case-eenheid, bij voorkeur met minimaal vijf jaar onderzoekservaring.
14. Wijs ten minste twee fulltime onderzoekers toe aan cold case-onderzoeken.
15. Cold case-onderzoekers moeten bij cold case-onderzoeken gebruik maken van en rekening houden met niet-traditionele middelen, zoals vrijwilligers en de academische wereld.
16. Wijs onderzoekers alleen onderzoekstaken toe. Delegeer alle overige operationele activiteiten van de eenheid aan ondersteunend personeel. Wijs administratief werk toe aan niet-onderzoekspersoneel of anderen om de efficiëntie van de eenheid te vergroten.
Het exploiteren van een Cold Case-eenheid
17. Organiseer zaken door te beginnen met de onderzoeken die de meest voor de hand liggende oplossingen bieden. Houd bij het selecteren van cases rekening met databasehits, laagdrempelige oplossingen en het belang van de gemeenschap.
18. Voer een eerste uitgebreide audit van het bureau uit om al het bewijsmateriaal te lokaliseren, documenteren en te structureren volgens de huidige normen. Voer minstens één keer per jaar bewijsaudits uit en werk de dossiers van de instanties bij om de resultaten van de audits weer te geven. Documenteer de locatie, toestand en laboratoriumanalyses van bewijsmateriaal in een geautomatiseerd informatiebeheer-/volgsysteem.
18a. Beoordeel al het bewijsmateriaal om de bewijskracht ervan te bepalen en evalueer of nieuwe forensische methoden kunnen worden gebruikt voor verder onderzoek.
18b. Evalueer en update het beleid voor het bewaren van bewijsmateriaal indien nodig om de vernietiging van bewijsmateriaal in onopgeloste zaken te voorkomen.
19. Bekijk alle dossiers om er zeker van te zijn dat ze actueel zijn volgens de hedendaagse normen en dat alle onderzoeksmogelijkheden zijn benut. Voer periodiek daaropvolgende beoordelingen uit om ervoor te zorgen dat zaken actueel blijven met de beschikbare technologie en onderzoeksprocessen en om eventuele nieuwe onderzoeksmogelijkheden te identificeren.
20. Betrek actief een officier van justitie bij cold case-operaties.
21. Houd een openbare lijst bij van alle onopgeloste zaken (bijvoorbeeld een cold case-website).
22. Ontwikkel een strategie voor de verspreiding van media-informatie. Detailleer deze strategie in de agentuurprotocollen. Wijs een openbare informatiefunctionaris van het agentschap aan die als mediacontactpersoon optreedt.
Ondersteuning voor een Cold Case-eenheid.
23. Maak gebruik van academische bronnen waar mogelijk en passend. Deze bronnen kunnen bestaan uit technologieën, studenten en docenten met inhoudelijke expertise.
Bovenstaande beschouwing en inhoudelijke materie kunnen ook voor Nederland input zijn voor de doorontwikkeling van het proces van de aanpak van cold cases en vermiste personen:
- nieuwe wetgeving op basis van het concept Wet verplichte aanpak cold cases en vermiste personen
- structureel budget
- auduts
- toezicht
- beleid
- empirisch en wetenschappelijk onderzoek
- vorming Programma, Taskforce en een landelijk Cold Caseteam.
De doorontwikkeling is afhankelijk van een kennisorganisatie binnen het departement van Justitie en Veiligheid, waardoor ambtenaren de minister van Justitie en Veiligheid gedegen advies kunnen geven om het proces van de aanpak van cold cases en vermiste personen naar een hoger niveau te tillen.
